Źródła węglowodanów w karmie dla psów i kotów

Węglowodany w karmie dla zwierząt to temat, który wzbudza wiele kontrowersji wśród opiekunów psów i kotów. Podczas gdy niektórzy uważają je za niepotrzebne wypełniacze, inni doceniają ich rolę w zapewnianiu energii i wsparciu funkcji trawiennych. Prawda leży pośrodku – źródła węglowodanów w karmie mogą być zarówno wartościowe, jak i problematyczne, w zależności od ich jakości, obróbki i indywidualnych potrzeb zwierzęcia.

Najważniejsze informacje

• Węglowodany nie są wymagane – ani psy, ani koty nie mają ustalonego minimalnego zapotrzebowania na węglowodany według NRC (2006), ale dobrze przetworzona skrobia może być efektywnie wykorzystywana przez psy
• Zawartość różni się znacząco – karmy suche zawierają najczęściej 20-60% węglowodanów, podczas gdy mokre tylko 2-15%, co wynika z procesu ekstruzji i różnic w wilgotności oraz potrzeby „uformowania krokieta” w przypadku karmy suchej
• Obliczanie NFE – rzeczywistą zawartość węglowodanów można obliczyć wzorem: 100% minus suma białka, tłuszczu, wilgotności, popiołu i surowych włókien
• Rośliny strączkowe jako alternatywa – groch, soczewica i ciecierzyca w karmach bezzbożowych dostarczają węglowodanów złożonych oraz białka roślinnego – jednak wielu dietetyków odradza stosowania roślin strączkowych z uwagi na możliwe zaburzenie wchłaniania tauryny oraz „problemy pokarmowe”
• Indywidualne potrzeby – koty z cukrzycą wymagają diet niskowęglowodanowych (poniżej 10%), podczas gdy u psów ważniejsza jest stałość diety i odpowiedni błonnik

Źródła węglowodanów w karmie – dlaczego każdy opiekun powinien je znać

Czym są węglowodany w karmie dla zwierząt

Wielu opiekunów psów i kotów stoi przed dylematem: które źródła węglowodanów w karmie są najlepsze dla ich pupili? Węglowodany w karmie to przede wszystkim skrobia i błonnik pokarmowy, które pełnią istotne funkcje – dostarczają energii, wspierają trawienie i umożliwiają formowanie krokietów podczas procesu ekstruzji.

Według wytycznych NRC (National Research Council, 2006), ani psy, ani koty nie mają ustalonego minimalnego zapotrzebowania na węglowodany, jednak dobrze przetworzona skrobia może być efektywnie trawiona i wykorzystywana przez psa.

Błonnik pokarmowy reguluje pracę jelit, wpływa pozytywnie na mikrobiotę jelitową i zapewnia uczucie sytości, co jest szczególnie istotne w kontroli masy ciała zwierząt. Istnieją dwa podstawowe typy błonnika:

• Błonnik rozpuszczalny – fermentuje w jelicie grubym, wspiera rozwój pożytecznych bakterii
• Błonnik nierozpuszczalny – zwiększa objętość treści jelitowej, reguluje perystaltykę

Różnice w potrzebach węglowodanowych psów i kotów

Kluczowa różnica polega na tym, że psy ewolucyjnie rozwinęły większą zdolność trawienia skrobi niż koty. Badania genetyczne pokazują, że psy posiadają więcej kopii genu odpowiedzialnego za produkcję amylazy trzustkowej – enzymu trawiącego skrobię. Współczesne psy mają średnio 7 kopii tego genu, podczas gdy wilki tylko 2.

Koty pozostają obligatoryjnymi mięsożercami z ograniczoną zdolnością metabolizowania dużych ilości węglowodanów. Ich organizm lepiej radzi sobie z energią pochodzącą z białek i tłuszczów. Mimo to, węglowodany w karmie dla kota w umiarkowanych ilościach ( do 15-25%) nie powinny stanowić problemu ale stanowczo nie są potrzebne w kociej diecie.

Kluczowe dla zbilansowanego żywienia psów i kotów jest zapewnienie zróżnicowanej diety z odpowiednimi proporcjami wszystkich składników odżywczych, uwzględniającej gatunkowe różnice w metabolizmie.

Najważniejsze źródła węglowodanów w karmie: od zbóż po rośliny strączkowe

Tradycyjne źródła: zboża i ich rola w żywieniu zwierząt

Najpopularniejsze źródła węglowodanów w karmie to zboża: ryż, kukurydza, pszenica, jęczmień i owies. Po prawidłowej obróbce termicznej (ekstruzji) stają się one łatwiejsze do strawienia. Ryż jest szczególnie ceniony ze względu na wysoką strawność (ponad 95%) i dość niskie ryzyko alergii pokarmowych.

Podstawowe zboża stosowane w karmach:

• Ryż – uważany za najlepiej strawny
• Owies – bogaty w beta-glukan wspierający zdrowie jelit
• Jęczmień – źródło rozpuszczalnego błonnika, pomaga kontrolować poziom glukozy
• Kukurydza – odradzana przez behawiorystów ze względu na zaburzenie tryptofanu, dieta oparta głównie na kukurydzy może obniżać stosunek Trp:LNAA, co zmniejsza dostęp tryptofanu do mózgu i produkcję serotoniny.
• Pszenica – zawiera gluten, może być problematyczna dla niektórych zwierząt

Tabela porównawcza – przegląd wybranych źródeł węglowodanów

Szczegółowe informacje o zbożach w karmie i ich wpływie na zdrowie znajdziesz w naszym dedykowanym przewodniku, który rozwija temat bezpieczeństwa i jakości różnych zbóż.

Rośliny strączkowe i warzywa strączkowe jako alternatywa

Rośliny strączkowe takie jak groch, soczewica i ciecierzyca zyskują na popularności w karmach bezzbożowych. Nasiona strączkowe dostarczają nie tylko węglowodanów złożonych, ale również białka roślinnego (20-25%) i błonnika.

Zalety roślin strączkowych:

• Wysoką zawartość białka uzupełniającego profil aminokwasowy
• Węglowodany złożone o niższym indeksie glikemicznym
• Błonnik wspierający zdrowie jelitowe
• Naturalne antyoksydanty chroniące przed wolnymi rodnikami

Należy jednak pamiętać, że mogą zawierać oligosacharydy fermentujące (rafinoza, stachyoza), które u niektórych zwierząt mogą powodować wzdęcia i dyskomfort jelitowy. Odpowiednia obróbka termiczna znacząco redukuje ten problem.

Warzywa, owoce i innowacyjne składniki

Warzywa jak bataty, ziemniaki, dynia i marchew stanowią doskonałe źródła skrobi i beta-karotenu. Bataty są szczególnie cenione ze względu na niższy indeks glikemiczny w porównaniu do ziemniaków oraz zawartość witamin A i C.

Innowacyjne składniki pojawiające się w karmach premium:

• Quinoa – pseudozboże bogate w pełnowartościowe białko
• Amarantus – źródło lizyny i minerałów
• Tapioka – czysta skrobia z manioku, hipoalergiczna

Błonnik z różnych źródeł (pulpa buraczana, psyllium, chlorofil) wspiera formowanie prawidłowego stolca i zdrowie mikrobioty jelitowej. W kontekście diety BARF, która opiera się na surowym, naturalnym jedzeniu.

Jak obliczyć zawartość węglowodanów w karmie – praktyczny przewodnik NFE

Wzór AAFCO/FEDIAF do obliczania węglowodanów

Producenci karm rzadko podają bezpośrednio zawartość węglowodanów, ale można ją obliczyć metodą NFE (Nitrogen-Free Extract) zgodnie z wytycznymi AAFCO.

Wzór na obliczanie węglowodanów w karmie dla kota i psa wygląda następująco:

NFE%=100%-(białko%+tłuszcz%+wilgotnosˊcˊ%+popioˊł%+surowe włoˊkno%)\text{NFE}\% = 100\% – (\text{białko}\% + \text{tłuszcz}\% + \text{wilgotność}\% + \text{popiół}\% + \text{surowe włókno}\%)NFE%=100%−(białko%+tłuszcz%+wilgotnosˊcˊ%+popioˊł%+surowe włoˊkno%)

Szczegółowe informacje o czytaniu składu karmy pomogą w prawidłowej interpretacji etykiet i zrozumieniu, skąd pobrać potrzebne dane.

Różnica między surowymi włóknami a całkowitym błonnikiem

Surowe włókno (crude fiber) w analizie gwarantowanej to tylko część całkowitego błonnika pokarmowego. Procedura oznaczania surowych włókien (AOAC 962.09) wykorzystuje silne kwasy i zasady, które rozpuszczają znaczną część rzeczywistego błonnika.

Przykład praktyczny obliczenia:

• Karma sucha zawiera: 30% białka, 15% tłuszczu, 8% wilgotności, 7% popiołu, 3% surowych włókien
• Zawartość węglowodanów (NFE): 100% – (30% + 15% + 8% + 7% + 3%) = 37%

Jeśli producent podaje TDF (Total Dietary Fiber), dane te są bardziej precyzyjne i pokazują rzeczywistą zawartość błonnika, która często wynosi 2-3 razy więcej niż surowe włókno.

Porównywanie karm na podstawie suchej masy

Aby porównać karmy mokre i suche, należy przeliczyć wartości na suchą masę, dzieląc przez (100 – wilgotność%) × 100. Przykład:

Karma mokra: 8% białka przy 78% wilgotności

• Białko w suchej masie: 8% ÷ (100% – 78%) × 100 = 36,4%

Karma sucha: 30% białka przy 8% wilgotności

• Białko w suchej masie: 30% ÷ (100% – 8%) × 100 = 32,6%

Wybór między suchą a mokrą karmą wpływa znacząco na końcową zawartość węglowodanów w diecie – karmy mokre zawierają zwykle 2-15% węglowodanów, podczas gdy suche 20-60%.

Kiedy modyfikować źródła węglowodanów – indywidualne potrzeby zwierząt

Schorzenia wymagające ograniczenia węglowodanów

Nie wszystkie zwierzęta mają identyczne potrzeby węglowodanowe. U kotów odradza się stosowanie w karmie węglowodanów ze względu to że są bezwzględnymi mięsożercami.

U psów z cukrzycą sytuacja jest bardziej złożona – ważniejsza jest stałość diety i odpowiedni profil błonnika, który może wspierać kontrolę glikemii poprzez spowolnienie wchłaniania glukozy. Rozpuszczalny błonnik z owsa czy psyllium może być szczególnie korzystny.

Węglowodany w diecie psów największą korzyść przynoszą jeśli są to psy sportowe i intensywnie pracujące (np. zaganiające, zaprzęgowe). Pies użytkowy najczęściej będzie pracował nieprzerwalnie przez długi okres (kilka godzin) a wysiłek który wykonuje jest zazwyczaj stały i regularny, dlatego musi spożywać proporcjonalnie więcej tłuszczy niż węglowodanów, a w przypadku uprawiania sportu czy krótkotrwałej, intensywnej pracy zapotrzebowanie w diecie zmienia się proporcjonalnie na zwiększoną ilość węglowodanów niż tłuszczy.

W przypadku nadwagi i otyłości kluczowa jest kontrola gęstości energetycznej całej diety, a nie tylko redukcja węglowodanów. Błonnik może zwiększać sytość i wspierać utratę masy ciała poprzez zmniejszenie gęstości kalorycznej karmy. Szczegółowe informacje o problemie otyłości wśród psów i kotów pomogą w planowaniu odpowiedniej strategii żywieniowej.

Alergie i nietolerancje pokarmowe

Alergie pokarmowe dotyczą konkretnych składników (np. pszenicy, kukurydzy), a nie całej grupy węglowodanów. Białka glutenu w pszenicy czy żyta mogą wywoływać reakcje alergiczne u wrażliwych zwierząt, ale to nie oznacza, że wszystkie źródła węglowodanów są problematyczne.

Zwierzęta z problemami skórnymi wymagają szczególnej uwagi przy doborze źródeł węglowodanów. Często pomocne jest przejście na karmy z ograniczonymi składnikami (limited ingredient diet) lub hydrolizy białek.

Aktywność fizyczna a zapotrzebowanie energetyczne

Psy pracujące i bardzo aktywne mogą wymagać wyższej zawartości łatwo dostępnych węglowodanów dla szybkiego uzupełnienia glikogenu mięśniowego. Ryż czy owies są idealne dla psów uprawiających intensywną aktywność fizyczną.

Starsze zwierzęta często lepiej prosperują na diecie z umiarkowaną zawartością węglowodanów i zwiększonym udziałem łatwo strawnego białka. Zmiany metaboliczne związane z wiekiem mogą wpływać na tolerancję różnych źródeł energii.

Znaczenie regularnej aktywności fizycznej jest kluczowe dla zdrowia psów – wpływa nie tylko na zapotrzebowanie energetyczne, ale także na całościowe zdrowie układu pokarmowego i metabolizm węglowodanów.

Jak wybierać karmę – ocena jakości źródeł węglowodanów

Czytanie etykiet i deklaracji kompletności

Przy wyborze karmy sprawdź deklarację „kompletna i zbilansowana” zgodną z standardami AAFCO lub FEDIAF dla odpowiedniego gatunku i etapu życia. To gwarancja, że karma zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach.

Kluczowe elementy etykiety do sprawdzenia:

• Deklaracja kompletności – czy karma jest „kompletna i zbilansowana”
• Próby karmienia – czy producent przeprowadził testy żywieniowe
• Analiza gwarantowana – minimalne/maksymalne zawartości składników
• Lista składników – kolejność według masy, jakość źródeł

Wybór odpowiedniej karmy dla małych i dużych ras różni się pod względem składu i wielkości krokietów, co wpływa również na dobór odpowiednich źródeł węglowodanów.

Grain-free vs karmy zbożowe – aktualne stanowisko nauki

Debata wokół karm grain-free została skomplikowana przez śledztwo FDA dotyczące potencjalnego związku między dietami bezzbożowymi bogatymi w rośliny strączkowe a kardiomiopatią rozstrzeniową (DCM) u psów. Dotychczas nie ustalono związku przyczynowego, ale zaleca się ostrożność.

Aktualne stanowisko naukowe:

• Brak dowodów na szkodliwość zbóż dla zdrowych zwierząt
• Rośliny strączkowe nie są z natury szkodliwe, ale wymaga się dalszych badań
• Zbilansowanie diety ważniejsze niż obecność/brak zbóż
• Konsultacje z lekarzem weterynarii przy wyborze diety specjalistycznej

Kryteria jakości i transparentność producenta

Jakość źródeł węglowodanów w karmie zależy od obróbki, strawności i pochodzenia składników. Preferuj producentów, którzy:

• Podają szczegółowe informacje o źródłach składników
• Prowadzą własne badania żywieniowe
• Mają certyfikowane systemy kontroli jakości (ISO, HACCP)
• Publikują analizy składów i badania toksykologiczne
• Oferują wsparcie techniczne i konsultacje

Ważne jest też prawidłowe przechowywanie suchej karmy, aby zachować jej wartości odżywcze i zapobiec zepsuciu składników węglowodanowych.

Kolejność składników na etykiecie odzwierciedla ich udział wagowy – pierwsze składniki stanowią największą część karmy. Należy zwracać uwagę na techniki „splitting” (dzielenia składników), gdzie jeden składnik jest wymieniany pod różnymi nazwami, aby obniżyć jego pozycję na liście.

Podsumowanie – świadomy wybór dla zdrowia pupila

Zrozumienie źródeł węglowodanów w karmie to klucz do świadomego wyboru najlepszej diety dla psa czy kota. Węglowodany nie są ani zbędnymi wypełniaczami, ani niezbędnymi składnikami – ich wartość zależy od jakości, obróbki i indywidualnych potrzeb zwierzęcia.

Najważniejsze zasady to wybór strawnych źródeł, sprawdzanie deklaracji kompletności żywieniowej oraz dostosowanie diety do wieku, aktywności i stanu zdrowia pupila. Umiejętność obliczania zawartości węglowodanów metodą NFE pozwala na obiektywne porównanie różnych karm.

Pamiętaj, że każde zwierzę jest unikalne. To, co sprawdza się u jednego psa czy kota, może nie być odpowiednie dla innego. W przypadku wątpliwości lub problemów zdrowotnych zawsze skonsultuj się z lekarzem weterynarii i/lub dietetykiem, który pomoże dobrać optymalną strategię żywieniową dla Twojego pupila.

Świadomość składu karmy i zrozumienie roli węglowodanów w diecie zwierząt to inwestycja w długoterminowe zdrowie i dobre samopoczucie naszych czworonożnych przyjaciół.

Źródła:

1. Biel, Wioletta, et al. „PODSTAWY ŻYWIENIA PSÓW PRACUJĄCYCH.” SZKOLENIE I UŻYTKOWANIE PSÓW: 8.
2. Canine Evolution. (n.d.). Dishing the truth: Exploring the link between your dog’s diet and behaviour. Retrieved August 21, 2025
3. Soenke Moehn, Paul B. Pencharz, Ronald O. Ball, Lessons Learned Regarding Symptoms of Tryptophan Deficiency and Excess from Animal Requirement Studies1,2, The Journal of Nutrition, Volume 142, Issue 12, 2012, Pages 2231S-2235S

inż. Aleksandra Rosołowska

Technik weterynarii i absolwentka kierunku Kynologia na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Studentka II stopnia Zootechniki spec. Żywienie i Dietetyka Zwierząt (URK). Certyfikowana zoopsycholog, instruktorka szkolenia psów, ratowniczka weterynaryjna, wieloletnia wolontariuszka w schroniskach dla bezdomnych zwierząt. Jej największą pasją są psy i koty, stale doszkala się z zakresu ich żywienia i behawioru. Prowadziła badania naukowe oparte na związku psiego fitnessu z pewnością siebie u psów.