Żywienie obejmujące zarówno wykorzystanie karmy bytowej, jak i suplementację diety psów starzejących się jest tematem bardzo trudnym. Wynika to głównie z faktu, że brak jest precyzyjnych badań na temat fizjologicznych zmian w procesie trawienia i zapotrzebowania na składniki odżywcze u psów zdrowych starzejących się. Brakuje tez jednoznacznych wytycznych związanych z suplementacją diety psów wchodzących w wiek starszy. Większość prac dotyczących starzenia się psów dotyczy zmian patologicznych, których ilość zwiększa się wraz ze starzeniem się. Z drugiej strony trudno jest prowadzić badania dotyczące żywienia psów starszych/starych jeżeli nie ma jednoznacznych kryteriów starości zwierząt .
Nieliczne źródła podające wskaźniki pozwalające na ocenę wieku oraz szybkość starzenia się psa także nie pozwolą na jednoznaczne zakwalifikowanie danego psa do tej grupy wiekowej. Podczas gdy u jednego dziesięcioletniego psa można z łatwością zidentyfikować objawy charakterystyczne dla zmian starczych, inny pies tej samej rasy i w tym samym wieku może być daleki od takich objawów. Na podstawie obserwacji, co prawda, można wyciągnąć szersze spostrzeżenia typu: zwierzęta ras dużych starzeją się szybciej niż zwierzęta ras małych, ale starzenie się jest procesem indywidulanym i tylko wnikliwa obserwacja właściciela pozwala w odpowiednim momencie uchwycić subtelne zmiany świadczące o początkach starzenia się psa.
Najczęstsze schorzenia psów zaliczanych do psów starzejących się i starych w wieku 10-25 lat (n = 8692):
1. Schorzenia jamy ustnej 13,6 %
2. Całkowicie zdrowe 6,9 %
3. Zapalenie stawów 3,0 %
4. Nowotwory 2,8 %
5. Zapalenie ucha zewnętrznego 2,7 %
6. Arytmia, zaburzenia pracy serca 2,4 % 7. Tłuszczaki 2,3 %
8. Katarakta 2,2 %
9. Choroby skóry 1,5 %
Podstawowe zasady dotyczące żywienia psów starszych/starych u których zaobserwowano zmiany funkcji przewodu pokarmowego dotyczą głównie rodzaju karmy, częstotliwości jej podawania i obserwowania dolegliwości związanych z dysfunkcją procesów trawienia (pojawiające się i nawracające biegunki i zatwardzenia, obecność krwi w stolcu). Jeżeli pies dobrze toleruje rodzaj karmy, którą do tej pory spożywał nie istnieje konieczność jej zmiany.
Ponieważ starzenie się psa jest procesem postępującym należy bacznie go obserwować i reagować na powstające choroby związane z tym wiekiem na wczesnych ich etapach. Taka postawa właściciela wydaje się najwłaściwszą w postępowaniu ze zwierzęciem starzejącym się/starym. Na jakie składniki biologicznie czynne należy zwrócić szczególną uwagę w suplementacji diety psów seniorów?
ChondroLine Senior - na stawy dla psa
Zestaw Senior - linia życia - 20 % taniej
RawDietLine MSM
PowerDog HMB + CA
Obecnie istnieje wiele teorii i hipotez starających się wyjaśnić przyczyny starzenia się organizmów, z których tylko część ma charakter oryginalny, pozostałe są poszerzeniem, kompilacją lub modyfikacja wcześniej zaproponowanych hipotez. Nie ma jednak wątpliwości, że u podstaw tego zjawiska leży starzenie się i obumieranie pojedynczych komórek, z których są zbudowane tkanki i narządy. Wiąże się to z większą częstością występowania wielu chorób, m.in. chorób neurozwyrodnieniowych, nowotworów i wielu innych. Jedną z najbardziej popularnych obecnie jest wolnorodnikowa teoria starzenia się organizmu. Nie jest to teoria nowa. Sformułował ją w latach 50-tych XX wieku Denham Harman, opierając się na wcześniejszych badaniach wpływu metabolizmu tlenowego na długość życia organizmu. W myśl tej teorii pierwotną przyczyną zmian starczych są wolne rodniki lub inne związki o charakterze wolnorodnikowym, które są nieuniknionym elementem metabolizmu każdej komórki aerobowej. Wolne rodniki nieustannie generowane w komórkach mogą powodować uszkodzenia biologicznie ważnych struktur i procesów komórkowych, co - według teorii wolnorodnikowej – może być molekularnym podłożem procesu starzenia się. Uszkadzające działanie wolnych rodników związane jest z ich bardzo dużą reaktywnością, czyli łatwością z jaką mogą wchodzić w reakcje ze wszystkimi organicznymi składnikami komórek.
Na procesy starzenia się organizmu mają wpływ zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe. Czynniki środowiskowe, takie jak: zanieczyszczenie środowiska naturalnego, chemizacja rolnictwa, uprzemysłowienie, brak aktywności fizycznej, czy nieprawidłowe odżywianie przyczyniają się do zmniejszenia zdolności organizmu do utrzymania homeostazy. Stres oksydacyjny, wynikający z upośledzenia naturalnych mechanizmów obronnych może sprzyjać występowaniu u osobników starszych wielu chorób, takich jak: cukrzyca, nowotwory, choroby układu nerwowego, pokarmowego, procesów zapalnych i innych.
Dotychczas w niewielkim stopniu zwracano uwagę na wpływ składników wchodzących w skład diety na procesy starzenia, jednak badania ostatnich lat dowodzą, iż w dużej mierze można hamować zmiany degeneracyjne nasilające się z wiekiem, poprzez odpowiedni sposób odżywiania. Żywność bogata w substancje przeciwutleniające takie jak witaminy, czy związki polifenolowe, neutralizujące wolne rodniki, może spowalniać procesy starzenia poprzez hamowanie zmian degeneracyjnych.
W żywieniu psa starszego powinno się stosować związki biologicznie czynne, które mają udokumentowany wpływ na opóźnianie procesu starzenia się. W przypadku psa dorosłego można mówić o dietoprofilaktyce, dzięki której pies w swoim ostatnim etapie życia będzie mniej narażony na typowe dolegliwości wieku starczego.
Niewątpliwie takim związkami są związki polifenolowe, a wśród nich flawonoidy, które w naturalny sposób występują w produktach pochodzenia roślinnego. Zwiększając ilość warzyw w diecie psa w naturalny sposób dostarczamy mu tychże cennych związków. Cennym dla opiekuna wskaźnikiem zawartości flawonoidów w danym surowcu spożywczym może być jego kolor – im bardziej intensywniejsza barwa tym większe zróżnicowanie flawonoidów w nim występujących. Szerokie spektrum możliwych działań flawonoidów może wskazywać na konieczność ich wykorzystywania w żywieniu psa. Problemem jest tylko forma w jakiej te związki będą wprowadzane do diety psa. Najbezpieczniejszą formą są takie surowce/suplementy/dodatki paszowe, które zawierają susze roslinne, ekstrakty bądź wyciągi roślinne.
Innymi grupami związków biologicznie czynnych, które w diecie psa starszego/starego muszą się znaleźć to witaminy o właściwościach przeciwutleniających: witaminy z grupy E czy karotenoidy a wśród nich astaksanyna. Związki te działają przede wszystkim jako przeciwutleniacze, które lokując się warstwie lipidowej błon komórkowych w skuteczny sposób zabezpieczają jej składniki przed utlenianiem. W badaniach z wykorzystaniem różnych modeli badwzych stwierdzono, że astaksantyna ma wyższą aktywność przeciwutleniającą w porównaniu z kilkoma innymi karotenoidami, takimi jak likopen, luteina, zeaksantyna, α-karoten i β-karoten.
Opiekunowie szczególnie psów starych borykają się z problemami dysfunkcji aparatu ruchowego swoich psów. Procesy zwyrodnieniowe oraz otyłość to główne ich przyczyny. Podstawowym czynnikiem profilaktycznym w ochronie przed rozwojem chorób stawów jest prawidłowy stosunek wartości odżywczej karmy do ilości energii. Nadmierny pobór energii w stosunku do zapotrzebowania skutkuje powstawaniem nadwagi i otyłości, czyli głównych czynników przyspieszających pojawienie się problemów z prawidłowym funkcjonowaniem stawów, szczególnie u psów ras dużych i olbrzymich. Przy zachowaniu prawidłowej ilości przyjmowanych składników energetycznych można wprowadzić do diety psa substancje czynne o działaniu chondroprotekcyjnym. Mechanizm ich działania związany jest z hamowaniem zmian zwyrodnieniowych: na powierzchni chrząstki dochodzi do mikrouszkodzeń i nadżerek, tworzą się nieprawidłowe struktury, ulega zmniejszeniu ilość mazi stawowej, zwęża się szpara stawowa i w konsekwencji pojawia się ból i ograniczenie ruchomości stawu. Substancjami o działaniu chondroprotekcyjnym są przede wszystkim chondroityna i glukozamina – regenerujące chrząstki stawowe i zapobiegające mikrouszkodzeniom; witamina C – stymuluje syntezę kolagenu, jest silnym hydrofilowym przeciwutleniaczem; metylosulfometan – wywierający działanie przeciwzapalne. Ze względu na kontrolę procesu zapalnego towarzyszącego rozwojowi chorób zwyrodnieniowych stawów konieczne jest uwzględnienie w diecie psów wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3.
W celu poprawy funkcji układu immunologicznego starszych psów warto korzystać z karm, w składzie których występują dodatki prebiotyków. Poprzez obecność w karmie psa, szczególnie psów starzejących się, składników węglowodanowych o działaniu prebiotycznym można kształtować profil mikroflory jelitowej a przez to także profil komórek układu immunologicznego znajdujących się w ścianie przewodu pokarmowego. Zdolność modyfikacji profilu mikroflory jelitowej wydaje się obecnie głównym czynnikiem profilaktycznym w rozwoju wielu chorób, nie tylko przewodu pokarmowego. Zależność między składem karmy, profilem mikroflory jelitowej a rozwojem takich chorób jak choroby zapalne przewodu pokarmowego, alergie pokarmowe, otyłość, odporność nieswoista jest obecnie potwierdzana licznymi badaniami naukowymi. Mechanizm działania prebiotyków: frakcji włókna pokarmowego, mannooligosacharydów, frukooligsacharydów, beta-glukanów polega na kontrolowaniu ilości mikroflory patogennej w treści jelita na zasadzie selektywnego dostarczania składników energetycznych tylko i wyłącznie do mikroorganizmów pożytecznych (probiotyków), wytwarzaniu metabolitów o działaniu immunosupresyjnym oraz „drażnieniu” komórek układu odpornościowego przewodu pokarmowego.
Wśród wielu składników diety pozytywnie wpływających na funkcje życiowe psów starzejących się szczególnie ważne są te, które wykazują silny właściwości regeneracyjne. Wydaje się, że najważniejszymi z nich są odpowiednia ilość i jakość białka oraz kwasów tłuszczowych. Liczne doniesienia w literaturze ostatnich lat jednoznacznie wskazują, że HMB stanowi skuteczną linię obrony przeciwko postępującej wraz z wiekiem sarkopenii oraz chorobom wyniszczającym związanym z nasilonym rozpadem białek. Dlatego też składnik ten powinien stanowić nieodłączny element diety psów zarówno już tych starszych, jak i tych wchodzących w ten etap życia.
Autor artykułu: Doktor Jacek Wilczak
Adiunkt w Zakładzie Biochemii i Dietetyki Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie. Znany i szanowany specjalista w zakresie roli związków biologicznie czynnych w żywieniu zarówno zwierząt, jak i człowieka. Autor publikacji naukowych i popularno-naukowych z zakresu dietetyki, dietoprofilaktyki zwierząt. Głównym przedmiotem jego badań są mechanizmy działania związków biologicznie czynnych (polifenole, beta-glukany, probiotyki, kwasy tłuszczowe i inne) w patogenezie chorób (stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby nowotworowe) oraz w kontekście starzenia się. Orędownik szerzenia wśród opiekunów zwierząt wiedzy na temat odpowiedzialnego i świadomego wykorzystania suplementów diety w żywieniu ich podopiecznych – wykładowca akademicki, wykładowca i uczestnik wielu konferencji branżowych, prowadzący liczne szkolenia i webinaria, konsultant żywieniowy. Prywatnie, opiekun czekoladowego labrador retrivera i tricolorowego cavalier king charles spaniela – dzięki czemu z autopsji wie jak ważna jest właściwie zbilansowana dieta dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego psa.