Choroby zwyrodnieniowe stawów u psów i kotów
Choroby zwyrodnieniowe stawów z powodu ich etiopatogenezy można podzielić na zapalne (na tle zakaźnym i immunologicznym) i niezapalne (w wyniku zaburzeń rozwojowych, zmian zwyrodnieniowych, nowotworów, urazów). Prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny chorób stawów jest kluczowe dla wprowadzonego postępowania farmakologicznego, które prowadzone łącznie z postępowaniem dietetycznym daje największe szanse na zahamowanie procesów zarówno zapalnych, jak i niezapalnych.
Do najpowszechniejszych chorób stawów wśród psów należy choroba zwyrodnieniowa stawów osteoarthritis, która jako niezapalna choroba przewlekła i postępująca prowadzi do uszkodzenia i zwyrodnienia chrząstek stawowych i powstawania zmian rozrostowych. Pierwotne uszkodzenie chrząstki może mieć charakter idiopatyczny lub częściej spotykanym uszkodzeniem na skutek nieprawidłowego rozkładu sił mechanicznych wskutek wrodzonych deformacji, nieprawidłowo zbilansowanej diety w fazie intensywnego wzrostu młodego organizmu bądź urazu. Uszkodzenie chrząstki powoduje zapalenie błon wyściełających staw. To powoduje, że komórki chrząstki wydzielają enzymy (metaloproteinazy), które dalej rozkładają zewnątrzkomórkową macierz chrząstki. Gdy pojawi się choroba zwyrodnieniowa stawów, ewoluuje w utrwalający się proces z postępującą utratą chrząstki i narastaniem nasilenia objawów klinicznych. Choroby zwyrodnieniowej stawów nie można wyleczyć. Leczenie ora suplementacja diety ukierunkowane są na złagodzenie bólu poprzez zahamowanie reakcji zapalnych i promowanie zachowania degradacji chrząstki. U osobników starzejących się choroba zwyrodnieniowa stawów może się nasilać. Czynnikiem predysponujących psy do rozwoju choroby jest nadwaga i otyłość. Niezmiernie istotne jest także postępowanie żywieniowe w czasie stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Stosowanie analogów prostaglandyn, aspiryny i innych leków może prowadzić do działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Stosowanie zaś steroidowych leków przeciwzapalnych (glikokortykosteroidów) może prowadzić do powstawania nadwagi i otyłości. W przypadku zakaźnych chorób stawów wywołanych bateriami, riketsjami, mykoplazmami postępowanie żywieniowe sprowadza się do zapewnienia diety pełnowartościowej o wysokiej zawartości łatwostrawnego białka i pozostałych składników odżywczych, która dodatkowo nie będzie prowadziła do powstawania nadwagi i otyłości.
Częstotliwość występowania chorób zwyrodnieniowych stawów w populacji psów
Choroba zwyrodnieniowa stawów spowodowana jest stanem zapalnym i uszkodzeniem tkanki stawowej. Mimo, że bezpośrednia przyczyna nie zawsze jest znana może być spowodowana czynnikami genetycznymi, urazami i nieprawidłowości w budowie stawów (np. w przypadku dysplazji stawu biodrowego). Choroba zwyrodnieniowa stawów to choroba przewlekła, która będzie się nasilać wraz z wiekiem zwierzęcia. Chociaż występuje częściej u starszych zwierząt, może rozwinąć się w każdym wieku. Choroby zwyrodnieniowe stawów dotyczą średnio 450 psów na 10.000 psów podawanych opiece weterynaryjnej. W populacji psów w USA częstotliwość jej występowania szacuje się na 6,1%, natomiast niepokojący jest fakt, że w ciągu ostatnich 10 lat zwiększyła się o 66% liczba zwierząt dotkniętych tą chorobą. Jest to związane zarówno ze wzrostem liczby zwierząt z nadwagą i otyłością oraz ze średnim wydłużeniem życia zwierząt domowych. Dodatkowo dane statystyczne wskazują, że w populacji psów w wieku powyżej 10 lat aż 20% z nich chorują na chorobę zwyrodnieniową stawów. Choroba zwyrodnieniowa stawów u psów może szczególnie wpływać na dobrostan jego opiekuna a leczenie wiąże się ze znacznymi kosztami finansowymi. Przykładowo, w USA w 2003 roku na leczenie dolegliwości tylko i wyłącznie więzadeł krzyżowych u psów opiekunowie wydali 1,32 miliarda dolarów. Właściciel ponosi również koszty emocjonalne związane ze swoim zwierzęciem, które jest przewlekle lub terminalnie chore oraz cierpi na przewlekły ból.
ChondroLine Senior - na stawy dla psa
RawDietLine MSM
RawDietLine Kolagen (Collagen)
Opis substancji czynnych wykazujących właściwości chondroprotekcyjne
Chlorowodorek glukozaminy i siarczan chondroityny
Zewnątrzkomórkowa macierz chrząstki zbudowana jest głownie z kolagenu i proteoglikanów. W skład dużych cząsteczek proteoglikanów wchodzą glukozaminoglikany (GAG) i białko. Glukozaminoglikany są to polimery węglowodanowe zbudowane z kwasu hialuronowego, siarczanu keratyny i siarczanu chondroityny. Pierwsze dwa składniki zawierają N-acetyloglukozaminę jako jeden zz składników węglowodanowych. W przypadku siarczanu chondroityny jest to N-acetylogalaktozamina. Proteoglikany są syntetyzowane przez komórki macierz, które mają zdolność zatrzymywania wody, zapewniając w ten sposób amortyzację i skuteczność smarowania stawów. Organizm psa może syntetyzować N-acetyloglukozaminę i N-acetylogalaktozaminę z glukozy. Podstawowa hipoteza zakłada, że zmniejszająca się wraz z wiekiem synteza może być kompensowana poprzez doustną suplementację glukozaminy i siarczanu chondroityny dzięki czemu obie substancje są dostępne dla endogennej syntezy proteoglikanów.
U psów zakres, w jakim doustnie podawana glukozamina i siarczan chondrotyny dociera do krążenia ogólnego wynosi odpowiednio 11 i 5%. Glukozamina znakowana izotopem węgla13 transportowana jest przez przewód pokarmowy i włączona zostaje do chrząstki psów. Glukozamina w komercyjnych preparatach pochodzi z muszli krabów, homarów i krewetek. Z kolei oczyszczony siarczan chondroityny jest wytwarzany z chrząstek zwierząt rzeźnych. Badania wykorzystujące model suplementacji diety psa różnymi ilościami glukozaminy i siarczanu chondroityny wykazały, że w celu wykazania pozytywnych efektów u psów z osteoartitis konieczna jest długa ich suplementacji – minimum 120 dni - w czterech z pięciu badaniach nie potwierdzono skuteczności doustnej glukozaminą i siarczanem chondroityny ale inne badania wykazały, że składniki te wywierają efekt zapobiegawczy i zmniejszają ryzyko powstania osteoartitis, szczególnie u psów starzejących się. Najefektywniejsze wyniki uzyskiwano przy stosowaniu połączenia glukozaminy i siarczanu chondroityny w ilościach 61,0 + 48,0 mg/kg m.c. przez okres minimum 120 dni.
Metylosulfonylometan
Metylosulfonylometan (MSM) jest naturalnie występującym organicznym związkiem zawierającym w swoim składzie siarkę. Badania farmakokinetyczne wskazują, że MSM jest szybko wchłaniany i łatwo wchodzi w szlaki metaboliczne w większości komórek. Ze względu na zwiększoną zdolność przenikania przez błony komórkowe wyniki badań in vitro i in vivo sugerują, że MSM działa hamująco na proces zapalny i stres oksydacyjny – markery tych zmian ulegają zmianie zarówno na poziomie transkrypcyjnym, jak i subkomórkowym. Oba procesy są zaangażowane w niszczenie chrząstki stawowej i generowanie stanu zapalnego, którego efektem są dolegliwości bólowe. Działanie przeciwzapalne działanie poprzez zmniejszenie ekspresji cytokin metylosulfometanu wydaje się stanowić jego główny mechanizm pomocny w dietoprofilaktyce osteoartitis u psów. Dodatkowo MSM w skojarzonej suplementacji diety łącznie z chlorowodorkiem glukozaminy i siarczanem chondroityny skutecznie redukował stężenie białka C-reaktywnego (CRP) u szczurów z ostrym i przewlekłym reumatoidalnym zapaleniem stawów wywołanym eksperymentalnie.
Kwas hialuronowy
Kwas hialuronowy jest glikozaminoglikanem o dużej masie cząsteczkowej, który powszechnie występuje w tkankach i płynach zwierzęcych, a w szczególnie wysokich stężeniach w mazi stawowej, cieczy wodnistej w oku oraz w skórze. Jest on powszechnie stosowany w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów oraz jak substancja przyspieszające gojenie się ran. Wyniki badań wskazują że kwas hialuronowy jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym, a jego pewna część przedostaje się do tkanek organizmu, w tym do skóry i stawów. Ciekawą obserwacją jest fakt wyższej skuteczności preparatu zawierającego glukozaminę, chondroitynę i kwas hialuronowy niż preparatu zawierającego tylko glukozaminę i chondroitynę w leczeniu pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawie kolanowym.
Harpagophytum procumbens
Harpagophytum procumbens (diabelski pazur lub szatański szpon) to afrykańska roślina, stosowana od wielu lat w medycynie alternatywnej. Powszechnie uważa się, że posiada działanie przeciwzapalne, ponieważ posiada zdolność do hamowania aktywności enzymów cyklooksygenazy i lipoksygenazy, czyli w działaniu miałby być podobna do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Związkami czynnymi w wyciągu roślinnym są glikozydy takie jak harpagozyd.
Boswellia serrata
Boswellia serrata, znana również jako kadzidłowiec indyjski, to drzewo z rodziny burzynowatych a jego żywica, zwana kadzidłem, ma długą historię stosowania jako środek przeciwzapalny i przeciwbólowy. Badania wykazały, że substancje aktywne zawarte w Boswellia serrata, zwłaszcza kwas boswelinowy, wykazują szereg właściwości. Wpływają na aktywność enzymów lipoksygenazy i cyklooksygenazy, działają na czynniki wzrostu (czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego i inne związane z przeżyciem i proliferacją komórek. Najsilniejszym i najlepiej przebadanym kwasem boswelinowym jest kwas 3-O-acetylo-11-keto-b-bosweliowy (AKBA), którego działanie w kontekście chorób zwyrodnieniowych stawów jest najlepiej udokumentowane.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3
Kwasy tłuszczowe n-3, a w szczególności długołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe – kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) są od pewnego czasu uznawane za jeden z najważniejszych związków chondroprotekcyjnych, które podawane psom i kotom wraz z dietą skutecznie chronią także tkankę chrzęstną przed uszkodzeniami. Kwasy tłuszczowe n-3 pochodzące z oleju rybiego hamują wytwarzanie prozapalnych PGE2, TNF-α, IL-1β i IL-6 hamując szlak zapalny cyklooksygenazy 2. W przeprowadzonych badaniach wykazano, że dodatek do diety psów oleju rybiego, zapewniającego wzrost poziomu kwasów tłuszczowych n-3 do 3,5% poprawia stan psów z zapaleniem stawów, a przede wszystkim pozwala na zmniejszenie dawki karprofenu u psów otrzymujących ten lek z powodu osteoarthritis. Taka dieta powoduje wzrost stężenia całkowitych kwasów tłuszczowych n-3 w surowicy, zaś w opinii opiekunów zwierząt także poprawę zdolności do wstawania z pozycji leżącej i chęci do zabawy po 6 tygodniach stosowania, poprawę w jakości chodu po 12 i 24 tygodniach stosowania oraz zwiększa siłę, z jaką psy z osteoarthritis obarczają kończyny.
Kolagen hydrolizowany
Kolagen jest najobficiej występującym białkiem w macierzy pozakomórkowej i tkankach łącznych wszystkich kręgowców. Pozyskiwanie kolagenu polega głównie na ekstrakcji z tkanek bogatych w kolagen pochodzenia zwierzęcego, takich jak chrząstka, skóra i kości. W zależności od procesu produkcyjnego można otrzymać różne produkty pochodne kolagenu o zupełnie innej strukturze, składzie i właściwościach, takie jak: niedenaturowany kolagen natywny (nierozpuszczalny) lub rozpuszczalny kolagen natywny w postaci hydrolizowanego kolagenu będącego źródłem krótkich peptydów i aminokwasów. Struktura molekularna kolagenu podawanego doustnie determinuje jego mechanizm działania na stany zapalne stawów. Początkowo postulowano, że suplementacja kolagenem może sprzyjać syntezie tkanki łącznej, głównie dlatego, że kolagen stanowi jej główny składnik. W rzeczywistości wykazano, że niektóre peptydy z hydrolizowanego kolagenu są wchłaniane i gromadzone w tkance chrzęstnej. Ponadto modele zwierzęce choroby zwyrodnieniowej stawów uzyskały obiecujące wyniki w zakresie zachowania struktury chrząstki w wyniku długotrwałego przyjmowania zhydrolizowanego kolagenu.
Wszystkie wymienione substancje biologicznie czynne podawane w postaci suplementów diety wykazuję chondroprofilaktyczne właściwości i jako takie powinny stanowić nieodzowny element diety zwierząt zarówno już cierpiących z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów, jak i tych w stosunku do których ryzyko wystąpienia takiej choroby występuje.
Autor artykułu: Doktor Jacek Wilczak
Adiunkt w Zakładzie Biochemii i Dietetyki Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie. Znany i szanowany specjalista w zakresie roli związków biologicznie czynnych w żywieniu zarówno zwierząt, jak i człowieka. Autor publikacji naukowych i popularno-naukowych z zakresu dietetyki, dietoprofilaktyki zwierząt. Głównym przedmiotem jego badań są mechanizmy działania związków biologicznie czynnych (polifenole, beta-glukany, probiotyki, kwasy tłuszczowe i inne) w patogenezie chorób (stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby nowotworowe) oraz w kontekście starzenia się. Orędownik szerzenia wśród opiekunów zwierząt wiedzy na temat odpowiedzialnego i świadomego wykorzystania suplementów diety w żywieniu ich podopiecznych – wykładowca akademicki, wykładowca i uczestnik wielu konferencji branżowych, prowadzący liczne szkolenia i webinaria, konsultant żywieniowy. Prywatnie, opiekun czekoladowego labrador retrivera i tricolorowego cavalier king charles spaniela – dzięki czemu z autopsji wie jak ważna jest właściwie zbilansowana dieta dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego psa.