Czym jest chondroprofilaktyka psa lub kota?
.jpg "CHONDROPROFILAKTYKA - ZAPOBIEGANIE SCHORZENIOM STAWÓW U PSÓW I KOTÓW")
Chondroprofilaktyka jest kompleksowym postępowaniem polegającym na celowym działaniu zapobiegającym rozwojowi chorób stawów u psów i kotów na każdym etapie ich rozwoju. Najważniejsze funkcje w tym aktywnym procesie odgrywają aktywność fizyczna, dieta oraz substancje biologicznie czynne o udowodnionym naukowo działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Aktywność fizyczna, prowadzona nawet u psów już z rozwiniętymi chorobami stawów jest najistotniejszym czynnikiem przyczyniającym się do zachowania ruchliwości stawów, ochrony przed postępującą degradacją i zapewnienie komfortu życia. Aktywność fizyczna poprzez bezpośredni wpływ na szybkość powstawania przesączu osocza (płynu w torebce stawowej) zapewnia odpowiedni stan odżywienia tkanki chrzęstnej oraz wzmacnia tkankę mięśniową, która zapewnia ruchliwość stawu. Najczęstszymi dolegliwościami obejmującymi stawy są osteoarthitis i osteochondroza. Osteoarthitis jest uznawane za najważniejszą przyczynę przewlekłego bólu psów, a jego częstość w populacji psów dorosłych jest szacowana na około 20%. Jest to choroba negatywnie wpływająca na jakość życia psów dorosłych i starszych, przede wszystkim ras dużych – chociaż dotyczy także kotów w stopniu równie wysokim. Z kolei osteochondroza to zaburzenie kostnienia śródchrzęstnego, które powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia chrząstki szklistej w nasadach wzrastającej kości i może być konsekwencją nieprawidłowości w diecie, szczególnie w fazie wzrostu organizmu.
Jednym z elementów leczenia chroniącego chrząstki przed zniszczeniem jest stosowanie substancji biologicznie czynnych o właściwościach chondroprotekcyjnych. I chociaż ich skuteczność jest nadal w większości przypadków przedmiotem licznych kontrowersji, ich popularność rośnie, a każdego roku pojawiają się nowsze. Substancje takie jak glukozamina czy chondroityna w chwili obecnej traktowane są jako klasyczne substancje i mimo, że są stosowane od wielu lat nadal są przedmiotem badań naukowych, których wyniki zachęcają do ich stosowania.
Substancje biologicznie czynne o właściwościach chondroprotekcyjnych:
- Glukozamina w postaci siarczanu czy chlorowodorku jest prekursorem syntezy glikozaminoglikanów, łatwo rozpuszcza się w wodzie i po podaniu doustnym dobrze się wchłania w jelicie cienkim. Wykazano, że u psów po podaniu doustnym znakowane radioaktywnym izotopem glukozamina pojawia się w krwiobiegu już po 15 minutach. Glukozamina jest wychwytywana przez tkanki, także przez wątrobę, gdzie jest wykorzystana do syntezy glikoproteidów oraz glikozaminoglikanów chrząstki stawowej. Siarczan glukozaminy wpływa na modyfikację wytwarzania metaloproteinaz w chondrytach oraz może hamować kolagenazę – enzym degradujący naturalne struktury kolagenowe w stawie.
- Chondroityna jest związkiem organicznym należącym do grupy glikozaminogkilanów tworząc długie łańcuchy mukopolisaharydu. Naturalnie występuje przede wszystkim w chrząstce stawowej, w postaci siarczanu chondroityny (dodatkowo zawiera grupę siarczanową). Jej głównym zadaniem jest zmniejszenie tarcia pomiędzy ruchomymi częściami stawu. Organizm produkuje ją samodzielnie jednakże z czasem, podobnie jak w przypadku kolagenu czy glukozaminy proces ten ulega spowolnieniu i związek ten można traktować jako konieczny w suplementacji osobników starszych, bez względu na towarzyszące problemy stawowe. Działanie terapeutyczne chondroityny opiera się na wielu różnych mechanizmach: przeciwzapalnym poprzez hamowanie powstawania interleukiny-1β , metaloproteazy-3 oraz prostaglandyny E2, stymulacji syntezy proteoglikanów i kwasu hialuronowego oraz hamowaniu enzymów proteolitycznych chrząstki (łącznie z kolagenazą, elastazą) oraz hamowaniu translokacji NF-κB biorącego udział w przewlekłych procesach zapalnych.
- Kwas hialuronowy jest glikozaminoglikanem o dużej masie cząsteczkowej, który powszechnie występuje w tkankach i płynach zwierzęcych, a w szczególnie wysokich stężeniach w mazi stawowej, cieczy wodnistej w oku oraz w skórze. Jest on powszechnie stosowany w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów oraz jak substancja przyspieszające gojenie się ran. Wyniki badań wskazują że kwas hialuronowy jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym, a jego pewna część przedostaje się do tkanek organizmu, w tym do skóry i stawów. Ciekawą obserwacją jest fakt wyższej skuteczności preparatu zawierającego glukozaminę, chondroitynę i kwas hialuronowy niż preparatu zawierającego tylko glukozaminę i chondroitynę w leczeniu pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawie kolanowym.
- Harpagophytum procumbens (czarci pazur, diabelski pazur lub szatański szpon) to afrykańska roślina, stosowana od wielu lat w medycynie alternatywnej. Powszechnie uważa się, że posiada działanie przeciwzapalne, ponieważ posiada zdolność do hamowania aktywności enzymów cyklooksygenazy i lipoksygenazy, czyli w działaniu miałby być podobna do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Związkami czynnymi w wyciągu roślinnym są glikozydy takie jak harpagozyd.
- Boswellia serrata, znana również jako kadzidłowiec indyjski, to drzewo z rodziny burzynowatych a jego żywica, zwana kadzidłem, ma długą historię stosowania jako środek przeciwzapalny i przeciwbólowy. Badania wykazały, że substancje aktywne zawarte w Boswellia serrata, zwłaszcza kwas boswelinowy, wykazują szereg właściwości. Wpływają na aktywność enzymów lipoksygenazy i cyklooksygenazy, działają na czynniki wzrostu (czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego i inne związane z przeżyciem i proliferacją komórek. Najsilniejszym i najlepiej przebadanym kwasem boswelinowym jest kwas 3-O-acetylo-11-keto-b-bosweliowy (AKBA), którego działanie w kontekście chorób zwyrodnieniowych stawów jest najlepiej udokumentowane.
- Metylosulfonylometan (MSM) to związek zawierający siarkę zalecany do łagodzenia bólu stawów/mięśni, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, a także spowalnia progresję anatomiczną stawu w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności enzymów w wyniku aktywności których dochodzi do powstawania prozapalnych cytokin, redukuje ilość wolnych rodników w chrząstce, które stanowią mediatory reakcji zapalnych oraz wpływa na poprawę różnicowania osteoblastów.
- Wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3 - kwasy tłuszczowe Omega-3, a w szczególności długołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe – kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) są od pewnego czasu uznawane za jeden z najważniejszych związków chondroprotekcyjnych, które podawane psom i kotom wraz z dietą skutecznie chronią także tkankę chrzęstną przed uszkodzeniami. Kwasy tłuszczowe n-3 pochodzące z oleju rybiego hamują wytwarzanie prozapalnych PGE2, TNF-α, IL-1β i IL-6 hamując szlak zapalny cyklooksygenazy 2. W przeprowadzonych badaniach wykazano, że dodatek do diety psów oleju rybiego, zapewniającego wzrost poziomu kwasów tłuszczowych Omega-3 do 3,5% poprawia stan psów z zapaleniem stawów, a przede wszystkim pozwala na zmniejszenie dawki karprofenu u psów otrzymujących ten lek z powodu osteoarthritis. Taka dieta powoduje wzrost stężenia całkowitych kwasów tłuszczowych Omega-3 w surowicy, zaś w opinii opikunów zwierząt także poprawę zdolności do wstawania z pozycji leżącej i chęci do zabawy po 6 tygodniach stosowania, poprawę w jakości chodu po 12 i 24 tygodniach stosowania oraz zwiększa siłę, z jaką psy z osteoarthritis obarczają kończyny.
- Kolagen hydrolizowany - jest najobficiej występującym białkiem w macierzy pozakomórkowej i tkankach łącznych wszystkich kręgowców. Pozyskiwanie kolagenu polega głównie na ekstrakcji z tkanek bogatych w kolagen pochodzenia zwierzęcego, takich jak chrząstka, skóra i kości. W zależności od procesu produkcyjnego można otrzymać różne produkty pochodne kolagenu o zupełnie innej strukturze, składzie i właściwościach, takie jak: niedenaturowany kolagen natywny (nierozpuszczalny) lub rozpuszczalny kolagen natywny w postaci hydrolizowanego kolagenu będącego źródłem krótkich peptydów i aminokwasów. Struktura molekularna kolagenu podawanego doustnie determinuje jego mechanizm działania na stany zapalne stawów. Początkowo postulowano, że suplementacja kolagenem może sprzyjać syntezie tkanki łącznej, głównie dlatego, że kolagen stanowi jej główny składnik. W rzeczywistości wykazano, że niektóre peptydy z hydrolizowanego kolagenu są wchłaniane i gromadzone w tkance chrzęstnej. Ponadto modele zwierzęce choroby zwyrodnieniowej stawów uzyskały obiecujące wyniki w zakresie zachowania struktury chrząstki w wyniku długotrwałego przyjmowania zhydrolizowanego kolagenu.
Wszystkie wymienione substancje biologicznie czynne podawane w postaci suplementów diety wykazuję chondroprofilaktyczne właściwości i jako takie powinny stanowić nieodzowny element diety zwierząt zarówno już cierpiących z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów, jak i tych w stosunku do których ryzyko wystąpienia takiej choroby występuje
Autor artykułu: Doktor Jacek Wilczak
Adiunkt w Zakładzie Biochemii i Dietetyki Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie. Znany i szanowany specjalista w zakresie roli związków biologicznie czynnych w żywieniu zarówno zwierząt, jak i człowieka. Autor publikacji naukowych i popularno-naukowych z zakresu dietetyki, dietoprofilaktyki zwierząt. Głównym przedmiotem jego badań są mechanizmy działania związków biologicznie czynnych (polifenole, beta-glukany, probiotyki, kwasy tłuszczowe i inne) w patogenezie chorób (stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby nowotworowe) oraz w kontekście starzenia się. Orędownik szerzenia wśród opiekunów zwierząt wiedzy na temat odpowiedzialnego i świadomego wykorzystania suplementów diety w żywieniu ich podopiecznych – wykładowca akademicki, wykładowca i uczestnik wielu konferencji branżowych, prowadzący liczne szkolenia i webinaria, konsultant żywieniowy. Prywatnie, opiekun czekoladowego labrador retrivera i tricolorowego cavalier king charles spaniela – dzięki czemu z autopsji wie jak ważna jest właściwie zbilansowana dieta dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego psa.