Spis treści:
1. Czym jest tarczyca u psa?
Tarczyca (gruczoł tarczowy) jest ważnym gruczołem dokrewnym pełniącym istotne funkcje w układzie hormonalnym ludzi oraz zwierząt. Zbudowana jest z dwóch owalnych płatów (podzielonych dalej na płaciki), które połączone są ze sobą cieśnią włóknistą. W budowie tarczycy istotny element stanowią pęcherzyki, których ściana stworzona jest z komórek o różnym kształcie (zależnym od stanu czynnościowego tarczycy) - owalnym, kolistym, wielokątnym.
Tarczyca odpowiedzialna jest za produkcję oraz wydzielanie hormonów, w tym:
- T3 trijodotyroniny (mającej wpływ na rozwój układu nerwowego),
- T4 - tyroksyny (zwiększającej metabolizm) ,
- kalcytoniny (hormonu polipeptydowego odpowiedzialnego za odkładanie wapnia w kościach)
Działanie hormonów tarczycy reguluje mechanizm sprzężenia zwrotnego. Działają one na podwzgórze oraz przysadkę mózgową gdzie pod wpływem TRH T3 oraz T4 blokują wydzielanie TSH obniżając jego stężenie.
Hormony te odpowiedzialne są również za:
- produkcję ciepła w organizmie przyspieszając spalanie wewnątrzkomórkowe oraz zwiększając przemianę materii,
- przemianę białek, węglowodanów oraz tłuszczów,
- wzrost pobierania aminokwasów, obrót białka w komórce zwiększając ich syntezę oraz rozpad.
2. Niedoczynność tarczycy u psa
Niedoczynność tarczycy najczęściej diagnozowana jest u psów w średnim wieku i dotyka częściej rasy duże (predysponowane są: golden retrievery, dobermany, labradory i cocker spaniele) oraz wynika z upośledzonej funkcji tarczycy w tym obniżonej aktywności jej hormonów (T3 oraz T4).
Niedoczynność pojawia się samoistnie lub w wyniku przyczyn jatrogennych (należą do nich: wycięcie fragmentu lub całości tarczycy, przedawkowanie leków mających wpływ na tarczycę oraz stosowanie medykamentów blokujących działanie tyroksyny oraz tyroniny). U psów do 90% wszystkich przypadków stanowią samoistnie pojawiające się pierwotne postacie niedoczynności tarczycy, do których należy limfocytarne zapalenie oraz zmiany wsteczne tarczycy (martwica, zanik, zwyrodnienia). Rzadziej występującymi patogenami tarczycy powodującymi jej niedoczynność są - obniżone stężenie tyreotropiny (zmniejszona produkcja przez przysadkę mózgową), aplazja, hipoplazja oraz niedobór hormonu uwalniającego tyreotropinę.
Objawy niedoczynności tarczycy u psa:
Objawy niedoczynności tarczycy dotykają wielu układów w organizmie i są bardzo zróżnicowane, jako najpowszechniejsze wymienia się:
- ospałość,
- otyłość,
- hipotermię,
- ciepłolubność,
- rzadkoskurcz,
- pogorszenie pracy mózgu,
- spowolnienie metabolizmu,
- objawy dermatologiczne - włos suchy, łamliwy, wyłysienia, hiperpigmentacja, łojotok, łupież, zakażenia skóry,
Diagnoza niedoczynności tarczycy u psa:
Sprawdzenie poziomu T4 jest dobrym, przesiewowym pomiarem mającym na celu wykrycie niedoczynności tarczycy. W przypadku wyniku mieszczącego się w przedziale referencyjnym istnieje duże prawdopodobieństwo, że zwierzę jest zdrowe i dalsza diagnostyka w tym kierunku nie będzie potrzebna. Istotną informacją jest fakt, że poziom referencyjny hormonów tarczycy u chartów będzie niższy iż psów innych ras.
W przypadku gdy wynik T4 jest niski warto dodatkowo wykonać badania TSH. Obniżone stężenie T4 nie oznacza jednoznacznie niedoczynności tarczycy, a za spadek odpowiedzialne mogą być niektóre leki lub współistniejące problemy zdrowotne. Kolejnym krokiem ku odpowiedniej diagnozie powinno być sprawdzenie hormonów TSH oraz fT4, gdy stężenie TSH jest wysokie, wówczas można potwierdzić rozpoznanie niedoczynności tarczycy. Ponieważ u wielu zwierząt poziom TSH mimo choroby znajduje się w normie, pomocne w celu jej ostatecznego stwierdzenia okazuje się określenie wysokości fT4, którego niski wynik będzie świadczył o obecności niedoczynności tarczycy. Podczas diagnozy warto wykonać również dodatkowe badania - morfologię krwi, panel biochemiczny, analizę moczu. Interpretacja wyników pomoże w określeniu ewentualnych współistniejących zaburzeń mogących mieć wpływ na nieprawidłowy wynik pomiarów hormonów tarczycy.
Leczenie niedoczynności tarczycy u psa:
Pacjentów z niedoczynnością tarczycy leczy się hormonem tarczycy - lewotyroksyną. Skuteczność terapii można potwierdzić poprzez wyniki krwi już po czternastu dniach podawania leków, natomiast większość objawów powinna ustąpić po 4 - 6 tygodniach zażywania leku. Najdłużej widoczne będą zmiany skórne, ponieważ powrót do dobrej kondycji skóry oraz sierści może zająć nawet kilka miesięcy.
Dieta dla psów z niedoczynnością tarczycy:
Bardzo pomocna w leczeniu chorej tarczycy jest dieta, która powinna być bogata w białko (przyspiesza przemiany metaboliczne oraz odpowiedzialne jest za spalanie tkanki tłuszczowej), jod oraz uboga w składniki, przez które wchłanialność jodu mogłaby zostać obniżona (zawierające siarkocyjaniny oraz hemaglutaniny).
W posiłku psa chorego na niedoczynność tarczycy nie może zabraknąć zrównoważonego poziomu witamin, aminokwasów, jodu, minerałów, probiotyków, białek, tłuszczów i węglowodanów. Oznacza to, że dieta takiego zwierzęcia musi być zdrowa i odpowiednio zbilansowana, dodatkowo zaleca się by była ona niskotłuszczowa (najlepiej do 11 % tłuszczów), a bogata w mięso i ryby (bardzo zalecane źródło białka przy problemach z tarczycą ze względu na zawartość jodu oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych pomocnych w leczeniu niedoczynności tarczycy).
Bezpośrednim skutkiem niedoczynności tarczycy jest zwiększona masa ciała, dlatego zmiany w żywieniu chorego zwierzęcia są koniecznością.
Głównym źródłem pożywienia psa z problemem z nadwagą powinno być:
- mięso,
- warzywa,
- owoce,
Psy z niedoczynnością tarczycy muszą unikać karm kalorycznych, które zawierają:
- zboża,
- kukurydzę,
- soję.
Warto również mieć świadomość, że kukurydza nie jest wskazana u rekonwalescentów w diecie nie tylko przez wysoką kaloryczność, lecz również ze względu na to, iż jest przyczyną obniżenia w organizmie serotoniny (jest ona aminą biogenną, pełniącą rolę neuroprzekaźnika w układzie nerwowym). Niedobory serotoniny mają niepożądany wpływ na cały organizm, powodują negatywne samopoczucie psychiczne i fizyczne, mogą powodować przewlekłe zmęczenie spowodowane problemami ze snem. Nie bez powodu ta amina nazywana jest potocznie hormonem szczęścia.
Pełnoporcjowe karmy suche Premium Selection nie zawierają zbóż, kukurydzy, ani soji, stanowią więc idealną propozycję dla psów z niedoczynnością tarczycy
Suplementy diety dla psów z niedoczynnością tarczycy:
Leczenie niedoczynności tarczycy można wspomóc odpowiednią suplementacją.
Chorym psom z naturalnych preparatów poleca się:
Olej z ryb (np. łososia) jest produktem bogatym w nienasycone kwasy tłuszczowe - Omega 3 i omega 6, pomocny może okazać się w diecie ze względu na właściwości przeciwzapalne oraz walory poprawiające odporność organizmu.
Algi morskie natomiast pomagają w regulacji pracy tarczycy, są odpowiedzialne za procesy trawienne, zawierają jod, poprawiają jakość sierści i skóry, regenerują układ nerwowy oraz podnoszą odporność.
3. Nadczynność tarczycy u psa i kota
Należy nadmienić, że nadczynność tarczycy u psów zdarza się niezmiernie rzadko, częściej można ją zaobserwować u kotów (leczy się ją tiamazolem). Charakteryzuje się ona zwiększonym tempem metabolizmu spowodowanym przez podwyższone stężenie hormonów T3 - trijodotyroniny oraz T4 - tyroksyny.
Najczęstszą przyczyną tego stanu okazuje się nowotwór - guzki na tarczycy, które powodują zwiększona produkcję T3 oraz T4 (najczęściej obu jednocześnie, rzadziej jednego z nich). Zdarzają się również przypadki, gdy stężenie hormonów tarczycy jest zbyt wysokie nie ze względów chorobowych, ale z powodu dostania się ich do organizmu wraz z pożywieniem. Tyretoksytoza (przy nadczynności tarczycy) może być powodem pobierania pokarmu zawierającego gruczoły tarczowe. W takim wypadku objawy mogą wskazywać na nadczynność tarczycy, jednak w rzeczywistości należy jedynie zmienić dietę zwierzęcia, co spowoduje obniżenie stężenia tyroksyny we krwi oraz ustąpienie objawów mogących świadczyć o nadczynności tarczycy.
Objawy nadczynności tarczycy u psa:
- zwiększony apetyt,
- wzmożone pragnienie,
- utrata masy ciała,
- wymioty,
- biegunka,
- hiperaktywność,
- problemy behawioralne,
- częste dyszenie,
- może wystąpić podwyższona temperatura ciała
Diagnoza przy nadczynności tarczycy u psa:
Podczas diagnozowania ustala się, co jest przyczyną nadczynności, rozpoznanie wykonuje się na podstawie badań:
- USG tarczycy,
- badania hormonów tarczycy,
- biopsji tarczycy,
- scyntygrafii tarczycy,
- badania histopatologicznego wycinka guza
Leczenie psa z niedoczynnością tarczycy:
Terapię ustala się na podstawie określenia przyczyny nadczynności, którą u psów najczęściej są złośliwe rozrostowe guzki w obrębie tarczycy.
Leczenie jest wielokierunkowe i zależne od występującej zmiany (zabiegi chirurgiczne, leczenie radioaktywnym jodem, radiacja, chemioterapia).
PIŚMIENNICTWO:
- Buczkowska A., Chodorowska-Skubiszewska A., 2018. Niedoczynność tarczycy u psa – podstępna choroba. Opis przypadku. Magwet 8.
- Heseltine J., 2019. Canine hypothyroidism: diagnosis and treatment. Today’s Veterynary Practice.
- Krzyżewska-Młodawska A., Max A., Grabiec A., Sokołowska J., 2014. Wpływ gonadektomii na budowę histologiczną tarczycy u psów. Życie Weterynaryjne (5): 424-427.
- Mirowski A., 2018. Tyreotoksykoza pokarmowa u psów – nowe wyzwanie w dietetyce weterynaryjnej? Magazyn Weterynaryjny 12.
- Robertson J., Nelson R.,Catharine Scott-Moncrieff J., Kintzer P., 2010. Current concepts on diagnosing and managing thyroid disease in dogs & cats. m IDEXX Laboratories 11: 1-12.
- Sapierzyński R., 2007. Nowotwory gruczołów wydzielania wewnętrznego u psów i kotów. Część II. Nowotwory tarczycy i przytarczyc. Życie weterynaryjne 82 (8): 654-661.
- Szwajkosz K., Wawryniuk A., Sawicka K., Łuczyk R., Tomaszewski A., 2017. Hypothyroidism being caused by chronic autoimmune inflammation of the thyroid gland. Journal of Education, Health and Sport 7(5):41-54.
- Jarosz M., Stolińska H. Wolańska D., Żywienie w niedoczynności tarczycy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Artykuł został napisany przez ekspertkę - mgr, inż. zootechniki Agnieszkę Bartnikowską
Jestem doktorantka na wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt, w Katedrze Genetyki, Hodowli i Etologii Zwierząt. Od zawsze interesowały mnie zwierzęta, już jako mała dziewczynka należałam do kółka biologicznego. Największa moją miłością były od zawsze psy. Zanim doczekałam się swojego czworonoga nosiłam ze sobą książkę o psach, którą znałam na pamięć. Swoje zawodowe życie poświęciłam na pacę z końmi, papugami oraz psami. Od 16 lat jestem posiadaczką rasowych psów i członkiem Związku Kynologicznego w Polsce, prowadzę domową, niedużą hodowlę chińskich grzywaczy, dwa lata temu zawitał do naszego domu również czarny pudelek miniaturowy z Czech. Jako doktorantka zajmuję się w swoich badaniach i pracy doktorskiej psami, są one również głównym tematem przewodnim na moich wystąpieniach podczas naukowych konferencji. Motto przewodnie w moim życiu to: „Wybierz pracę, która kochasz, i nie przepracujesz ani jednego dnia więcej w Twoim życiu” - Konfucjusz.