Jako odpowiedzialni właściciele psów staramy się na co dzień jak najlepiej karmić nasze zwierzęta. Wiadomym jest nie od dzisiaj, iż żywienie ma bezpośredni wpływ na odpowiednie funkcjonowanie organizmu. Co jednak gdy w naszym domu zamieszkuje chory zwierzak? Jak o niego dbać?
Dziś przyjrzymy się specjalnym potrzebom psów i kotów chorych na trzustkę oraz trudnościom z jakimi muszą się zmierzyć ich opiekunowie.
Spis treści:
1. Czym jest trzustka?
Trzustka - gruczoł trzustkowy jest ważnym narządem, który pełni dwie różne funkcje w organizmie. Jest odpowiedzialny za trawienie oraz wydzielanie hormonów i pełni funkcje zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą. Zapalenie trzustki u psów i kotów dotyczy głownie części zewnątrzwydzielniczej, która odpowiedzialna jest między innymi za produkcję enzymów trzustkowych oraz jest istotniejsza z punktu widzenia żywienia i diety zwierząt, a jej zaburzenia obserwować możemy przy ostrym i przewlekłym zapaleniu trzustki.
2. Grupa ryzyka w przypadku zachorowalności psa i kota na trzustkę.
Zapalenie trzustki -to często spotykana choroba wśród psów i kotów, jest trudna do rozpoznania przy formie przewlekłej ze względu na brak nieinwazyjnych i jednoznacznych testów do jej stwierdzenia. Z tego względu częściej rozpoznaje się ją pośmiertnie niż u żywych pacjentów. Warto zaznaczyć, że na zapalenie trzustki może zachorować pies lub kot niezależnie od wieku, rasy, czy płci. Obserwować można u psów pewne predyspozycje genetyczne do występowania choroby. Zwracając uwagę na liczebność zachorowań można postawić hipotezę, iż częściej na zapalenie trzustki chorują małe i średnie rasy (w tym cavalier king charles spaniel, cocer spaniel, border colie, sznaucery miniaturowe, czy yorkshire teriery). Podeszły wiek u psów może mieć wpływ również na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, na którą zapadają częściej zwierzęta powyżej piątego roku życia.
3. Czym jest choroba trzustki u psa?
Zwierzę chore na zapalenie trzustki może mieć stan choroby ostry lub przewlekły. Ostre zapalenie trzustki jest wynikiem zbyt wczesnej oraz nadmiernej aktywacji enzymów trawiennych. Powoduje ono uszkodzenie komórek groniastych oraz miejscowe reakcje zapalne. Ostre zapalenie trzustki może ustąpić, przejść w przewlekłe zapalenie trzustki lub prowadzić do martwicy trzustki, zapalenia otaczających ją tkanek oraz ogólnoustrojowych powikłań. Ostry przebieg choroby można całkowicie wyleczyć, natomiast przy przewlekłej formie pojawia się uporczywy ból, a powrót do zdrowia może być bardzo trudy.
Przewlekłe zapalenie trzustki u psa i kota jest problematyczne w rozpoznaniu, co stanowić może przyczynę niskiego oszacowania liczby przypadków zachorowalności na tę chorobę wśród psów i kotów. Może ono być spowodowane wszystkimi czynnikami mogącymi prowadzić do uszkodzenia miąższu trzustki.
Jako najczęstsze przyczyny występowania choroby wymienić można:
- otyłość,
- wysokotłuszczową dietę,
- hiperlipidemię (podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów w osoczu krwi),
- hiperkalcemię (zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi),
- uraz,
- zapalenie jelit,
- intensywne wymioty,
- zatrucie lekami podczas leczenia innych chorób,
Przebyte urazy, choroby, leczenie oraz nieodpowiednia dieta mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki. Nie da się wyeliminować zupełnie wszystkich zagrożeń mogących prowadzić do choroby, jednak warto postawić na profilaktykę w tym przede wszystkim odpowiednie żywienie i nie bagatelizować objawów świadczących o tym, iż w układzie pokarmowym naszego zwierzęcia dzieje się coś niepokojącego.
Niewydolność trzustki u psów i kotów charakteryzuje się zaburzeniami wchłaniania i trawienia za co odpowiedzialne jest niewystarczające wydzielanie enzymów trawiennych.
Charakterystyczne objawy przewlekłego zapalenia trzustki u psa i kota to:
- niedożywienie,
- wyraźny spadek kondycji,
- zwiększony apetyt,
- kaprofagia
- w zaawansowanym stadium choroby może pojawić się biegunka tłuszczowa oraz cukrzyca.
W wyniku wyniszczenia organizmu sierść naszego zwierzęcia traci na wyglądzie, włos staje się łamliwy i matowy, możemy też zaobserwować pogorszenie kondycji skóry objawiające się złuszczającym się naskórkiem. Zmiany skórne są konsekwencją niedoborów nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witaminy A wynikających z zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów spowodowanych przewlekłym zapaleniem trzustki. Problemy z przyswajaniem dotyczą również innych witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu w tym witaminy K (odpowiedzialnej za krzepliwość) oraz B12.
Powikłania w wyniku choroby u psa i kota:
- zaćma,
- stłuszczenie wątroby,
- niewydolność nerek,
- atonia żołądka,
- neuropatia cukrzycowa,
- cukrzycowa kwasica ketonowa
Rokowanie przy przewlekłym zapaleniu trzustki jest na ogół dobre, inaczej sytuacja wygląda w przypadku ostrego zapalenia trzustki ze względu na duże ryzyko wystąpienia powikłań.
4. Leczenie ostrego zapalenia trzustki u psa i kota
Najskuteczniejszą metodą leczenia chorej trzustki jest terapia zastępcza enzymami trzustkowymi. Leczenie ostrego zapalenia trzustki (występującego głównie u psów) obejmuje pozbycie się objawów choroby, dopiero później lekarz koncentruje się na wyleczeniu samego narządu. Istotne jest leczenie bólu, co poprawia samopoczucie pacjenta i przyspiesza powrót do zdrowia. Gdy występują wymioty lub silna biegunka konieczne jest podawanie preparatów przeciwwymiotnych i przeciwbiegunkowych, nawadnianie oraz dbanie o odpowiednią gospodarkę elektrolitową. U niektórych pacjentów niezbędne okazuje się podawanie koloidów (przy wstrząsie hipowolemicznym) oraz osocza (przy zespole krzepnięcia wewnątrznaczyniowego). Jako niezwykle ważne przy leczeniu ostrego zapalenia trzustki podaje się jak najszybsze przerwanie głodówki, która zwiększa ryzyko posocznicy. Najlepiej wprowadzić żywienie dojelitowe, karma powinna być lekkostrawna i zawierać obniżoną zawartość tłuszczu. Bardzo istotna jest również modyfikacja diety, która powinna być niskotłuszczowa.
5. Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki u psa i kota
Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą obserwowaną częściej u kotów niż u psów. Leczenie podobnie jak w przypadku ostrego zapalenia trzustki polega na podawaniu leków przeciwbólowych, nawadnianiu organizmu oraz jak najszybszego podania pożywienia, dodatkowo zaleca się również glikokortykosteroidy. Lekkostrawna dieta dotyczy zarówno psów jak i kotów z przewlekłym zapaleniem trzustki, natomiast w przeciwieństwie do psów u kotów nie powinno się włączać żywienia o obniżonej zawartości tłuszczu.
6. Dieta psa i kota przy chorej trzustce
W leczeniu chorej trzustki oraz powrocie do zdrowia pacjenta niezwykle ważne jest dieta. Żywienie podczas rekonwalescencji trzustki powinno być lekkostrawne oraz niskotłuszczowe. Zmniejszona zawartość tłuszczu w jadłospisie pacjenta ogranicza wydzielanie cholecystokininy, która wpływa na pobudzenie trzustki do produkcji enzymów trawiennych, a podczas leczenia zapalenia trzustki powinno się dążyć do zahamowania zewnątrzwydzielniczej czynności trzustki ze względu na zbyt dużą aktywację enzymów trawiennych będących częścią składową choroby.
Dieta pacjenta chorego na trzustkę w stosunku do tradycyjnego żywienia poza obniżoną zawartością tłuszczu powinna zawierać również niższy poziom białka (białko i tłuszcz to stymulanty wydalania trzustkowego) oraz podwyższoną ilość węglowodanów (by uzupełnić zapotrzebowanie na energię). W jadłospisie umieścić należy białko wysokostrawne o wysokiej wartości biologicznej, a poziom tłuszczu podczas powrotu do zdrowia powinno się stopniowo zwiększać. Warto pamiętać, że błonnik pokarmowy w żywieniu psów i kotów jest odpowiedzialny za gorsze przyswajanie składników odżywczych, z tego względu nie powinno być go w diecie chorego zbyt dużo.
Dochodzącym do zdrowia pacjentom po zapaleniu trzustki zaleca się suplementację:
- probiotyków i prebiotyków - pozwalających na odbudowę flory bakteryjnej ,
- witaminy B 12 - poprawiających funkcjonowanie mózgu oraz odpowiadających za poprawę przybierania na wadze,
- kwasów omega 3 - odpowiedzialnych za normalizacje poziomu lipidów oraz działających przeciwzapalnie.
PIŚMIENNICTWO:
- Beynen A.C., 2016. Diet and canine pancreatitis. ResearchGate 4: 102-105.
- Cañamares-Orbís P., García-Rayado G., Alfaro-Almajano E., 2022. Nutritional support in pancreatic diseasess. Nutrients 14: 1-20.
- Gójska O., Zygner W., Marciński P., 2006. Przewlekłe zapalenie trzustki u psów. Życie Weterynaryjne 81(6): 383-387.
- Opsomer H., Wichert B., Liesegang A., 2022. Homemade diet as nutritional support for a dog suffering from chronic pancreatitis and inflammatory bowel disease. Vet record 10(6).
- Kumar Singh A., Ilyas W., Thakur N., Singh A., 2018. Exocrine pancreatic insufficiency in canines: An update. Journal of Entomology and Zoology Studies 6(5): 854-858.
- Sapierzyński R.,Ostrzeszewicz M., Bonecka J., Kalwas-Śliwińska M., Degórska B. 2017. Zapalenie trzustki u psów i kotów. Życie weterynaryjne 92(11): 808-815.
Artykuł został napisany przez ekspertkę - mgr, inż. zootechniki Agnieszkę Bartnikowską
Jestem doktorantka na wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt, w Katedrze Genetyki, Hodowli i Etologii Zwierząt. Od zawsze interesowały mnie zwierzęta, już jako mała dziewczynka należałam do kółka biologicznego. Największa moją miłością były od zawsze psy. Zanim doczekałam się swojego czworonoga nosiłam ze sobą książkę o psach, którą znałam na pamięć. Swoje zawodowe życie poświęciłam na pacę z końmi, papugami oraz psami. Od 16 lat jestem posiadaczką rasowych psów i członkiem Związku Kynologicznego w Polsce, prowadzę domową, niedużą hodowlę chińskich grzywaczy, dwa lata temu zawitał do naszego domu również czarny pudelek miniaturowy z Czech. Jako doktorantka zajmuję się w swoich badaniach i pracy doktorskiej psami, są one również głównym tematem przewodnim na moich wystąpieniach podczas naukowych konferencji. Motto przewodnie w moim życiu to: „Wybierz pracę, która kochasz, i nie przepracujesz ani jednego dnia więcej w Twoim życiu” - Konfucjusz.