Zboża w karmie – wrogowie czy neutralny wypełniacz?

Alergie pokarmowe u psów to temat, który budzi wiele emocji wśród właścicieli. Czy karma bezzbożowa to rzeczywiście rozwiązanie problemów naszych czworonogów? W tym artykule rozwiejemy mity i przedstawimy fakty oparte na najnowszej wiedzy weterynaryjnej.

Najważniejsze informacje w pigułce

Jak psy trawią zboża – podstawy, które warto znać

Czy psy potrafią strawić węglowodany zawarte w zbożach?

Tak, współczesne psy różnią się od swoich dzikich przodków. W trakcie ewolucji wykształciły zdolność do trawienia węglowodanów (zmiany w ilości kopii genu Amy2B) dzięki enzymom, których wilki mają znacznie mniej.

Co warto zaznaczyć? Psia ślina nie zawiera enzymu amylazy, więc trawienie węglowodanów nie rozpocznie się w jamie ustnej jak u ludzi.

Proces trawienia skrobi pozyskanej ze zbóż przebiega tak naprawdę dopiero w dwunastnicy, która jest odcinkiem jelita cienkiego, a tam – do pracy dołączą enzymy amylazy trzustkowej, wyprodukowane jak sama nazwa wskazuje w trzustce.

Różnice między zbożami – nie wszystkie są równe

Pszenica zawiera gluten – kompleks białek, który u wrażliwych psów może powodować problemy. To główny powód, dla którego pszenica bywa problematyczna.

Ryż jest uznany za najłatwiej strawne zboże dla psów. Ma niski potencjał alergenny i często stosuje się go w dietach weterynaryjnych.

Kukurydza dostarcza dużo energii, ale ma wysoki indeks glikemiczny. Tutaj warto się zatrzymać i przeanalizować jej wyższą zawartość tyrozyny (prekursor dopaminy i noradrenaliny) względem tryptofanu (prekursor serotoniny) – jest to ważny aspekt w diecie psów z problemami behawioralnymi, w związku z czym jest odradzana przez specjalistów psiego behawioru.

Owies zawiera beta-glukany wspierające zdrowie jelit, ale może zawierać białka podobne do glutenu.

Alergia, nietolerancja czy wrażliwość – rozróżnijmy pojęcia

Alergia pokarmowa to reakcja układu immunologicznego. Objawy pojawiają się szybko – od 15 minut do 2 godzin po zjedzeniu problematycznego składnika.

Nietolerancja wynika z braku odpowiednich enzymów. Przykład: pies nie trawi laktozy, bo nie ma wystarczająco laktazy.

Wrażliwość pokarmowa to ogólny termin na wszystkie niepożądane reakcje na jedzenie, niezależnie od przyczyny.

Jak rozpoznać alergię pokarmową u psa

Objawy skórne – na co zwrócić uwagę

Najczęstsze objawy to:

• Intensywny świąd, szczególnie wokół uszu, kufy i łap
• Czerwone, podrażnione miejsca na skórze
• Wypadanie sierści w wyniku drapania
• Infekcje bakteryjne jako powikłanie

Typowe miejsca problemów:

• Kufa, okolice oczu i uszu
• Pachy i pachwinę
• Przestrzenie między palcami
• Brzuch i wewnętrzna strona ud

Problemy żołądkowo-jelitowe

Objawy ze strony układu pokarmowego:

• Przewlekła biegunka
• Wymioty niezwiązane z porami karmienia
• Wzdęcia i nadmierne gazowanie
• Zmniejszony apetyt lub jego brak

Zmiany w zachowaniu

Co ciekawe, alergie pokarmowe mogą wpływać na zachowanie psa. Przewlekły stan zapalny w organizmie może prowadzić do:

• Zmniejszonej koncentracji
• Drażliwości lub apatii
• Problemów ze snem
• Zmian w aktywności

Jak weterynarz stawia diagnozę

Proces diagnostyczny składa się z kilku etapów:

1. Szczegółowy wywiad – co pies jadł przez ostatnie miesiące
2. Dieta eliminacyjna – wprowadzenie zupełnie nowych składników na 8-12 tygodni, zachowując możliwość adaptacji (stopniowe mieszanie nowej karmy z poprzednią w pierwszym tygodniu)
3. Test prowokacyjny – ponowne podanie podejrzanego składnika
4. Wykluczenie innych chorób – atopii, pasożytów, problemów hormonalnych

Nowoczesne metody leczenia alergii pokarmowych

Dieta eliminacyjna – złoty standard diagnozy

Dlaczego aż 8-12 tygodni? Ten czas jest potrzebny, żeby:

• Organizm całkowicie pozbył się alergenów
• Jelita zdążyły się zregenerować
• Układ immunologiczny się uspokoił
• Przewód pokarmowy potrzebuje czasu na adaptacje

Zasady skutecznej diety eliminacyjnej:

• Wybór białka, którego pies nigdy wcześniej nie jadł (jeleń, kaczka, królik)
• Jeden rodzaj węglowodanów (najczęściej bataty), lub jego brak
• Rygorystyczne przestrzeganie – nawet mały błąd może zepsuć całą diagnozę, nie podawaj „resztek z talerza” ani niezaakceptowanych przez lekarza/dietetyka smaczków

Karmy z hydrolizowanymi białkami – przełom w leczeniu

Jak to działa? Białka zostają rozłożone na tak małe fragmenty, że układ immunologiczny ich „nie rozpoznaje”. To jak rozbicie samochodu na śrubki – nikt nie pozna, że to był samochód.

Skuteczność: 78-85% psów z alergiami pokarmowymi ma znaczną poprawę przy stosowaniu takich karm.

Zalety:

• Zminimalizowanie ryzyka reakcji alergicznej
• Pełnowartościowe odżywianie
• Wygoda stosowania

Karmy monoproteinowe – precyzja w diagnostyce

Karmy monoproteinowe Premium Selection to idealne narzędzie do diety eliminacyjnej. Karma mokra 100% indyka zawiera wyłącznie mięso indyka z dodatkiem niezbędnych witamin i minerałów.

Dostępne opcje:

• Premium Selection 100% indyk – najmniej alergiczne źródło białka
• Premium Selection 100% jagnięcina – łagodne dla wrażliwych żołądków
• Premium Selection 100% wołowina – wysokiej jakości monoproteinowa formuła

Dlaczego mokra karma?

• Łatwiejsze trawienie
• Większa wilgotność wspiera nerki
• Lepsza smakowitość zachęca do jedzenia
• Mniejszy stopień przetworzenia

Probiotyki – wsparcie dla jelit

Zdrowe jelita = silniejszy organizm

Mikroorganizmy probiotyczne pomagają w:

• Wzmacnianiu bariery jelitowej
• Równoważeniu układu immunologicznego
• Konkurowaniu z bakteriami chorobotwórczymi
• Produkcji substancji wspierających zdrowie

Zalecane dawkowanie: 10^9-10^10 żywych bakterii dziennie przez minimum 8 tygodni.

Karma bezzbożowa – zalety, wady i kontrowersje

Alternatywy dla zbóż – co można stosować

Bataty (słodkie ziemniaki)

• Indeks glikemiczny: 67 (umiarkowany)
• Bogate w beta-karoten i błonnik
• Delikatne dla żołądka

Ziemniaki

• Wyższy indeks glikemiczny (83)
• Dobre źródło potasu i witaminy C
• Należy unikać zielonych fragmentów (solanina)

Groch

• Dostarcza białka roślinnego
• Może powodować wzdęcia u wrażliwych psów
• Podejrzewany o związek z problemami serca

Kontrowersja DCM – czy karmy bezzbożowe szkodzą sercu?

Co pokazały badania FDA (2018-2019): U psów jedzących karmy bezzbożowe bogate w rośliny strączkowe częściej występowała kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM).

Potencjalne przyczyny:

• Niedobór tauryny w organizmie
• Zaburzenia w metabolizmie innych aminokwasów
• Problemy z wchłanianiem składników ważnych dla serca

Jak się zabezpieczyć:

• Regularne kontrole serca u psów ras dużych
• Suplementacja tauryną (500-1000mg dziennie)
• Konsultacja z kardiologiem przed zmianą diety

Kiedy karma bezzbożowa ma sens

Uzasadnione przypadki:

• Udokumentowana alergia na zboża
• Przewlekłe problemy trawienne po wykluczeniu innych przyczyn
• Zalecenie weterynarza po odpowiedniej diagnostyce
• Brak intensywnych treningów fizycznych (np. zaprzęgi)

Dlaczego może nie mieć sensu? Przewód pokarmowy psa potrafi adaptować się do trawienia składników pokarmowych znajdujących się w pożywieniu, ograniczając mu dostęp do różnorodnych źródeł zmniejszasz jego tolerancje na nowe składniki.

Przykład: Pies który nigdy nie dostał w pokarmie kurczaka może przejawiać gorszą tolerancję na ten surowiec niż pies, spożywający go regularnie.

Przykład sportowy: Żywienie psów sportowych w związku z ich intensywnym wysiłkiem wiąże się z innym zapotrzebowaniem w porównaniu ze zwykłym „kanapowcem”. Intensywny, ale krótko trwały wysiłek oparty jest głównie na węglowodanowym źródle energii. Badania wykazują, że charty żywione dietą z 43 % udziałem energii metabolicznej (EM) z węglowodanów osiągają lepsze wyniki.

Analiza kosztów – czy warto płacić więcej?

Pełna gama karm bezzbożowych oferuje różne opcje cenowe, ale wszystkie są droższe od standardowych karm.

Dieta BARF – naturalna alternatywa

Podstawy żywienia BARF

BARF to skrót od „Biologically Appropriate Raw Food” – żywienie maksymalnie zbliżone do naturalnego.

Typowy skład:

• 60% surowego mięsa, kości
• 15% surowe warzywa
• 10% podrobów
• 5% owoców
• suplementy do dalszego zbilansowania posiłku

BARF w leczeniu alergii – zalety i wady

Zalety:

• Pełna kontrola nad składnikami
• Brak sztucznych dodatków
• Indywidualne dostosowanie do potrzeb
• Świeżość składników

Wady:

• Czasochłonne przygotowanie
• Ryzyko niedoborów przy błędach
• Potencjalne zagrożenia bakteryjne
• Wymaga sporej wiedzy żywieniowej
• Często wyższe koszty

Bezpieczeństwo diety surowej

Najważniejsze zasady:

• Kupowanie mięsa od zaufanych dostawców
• Szybkie mrożenie w temperaturze -18°C
• Oddzielne przybory do przygotowywania
• Regularne badania zdrowia psa

Kluczowe suplementy w BARF dla alergików:

• Olej rybny
• Witaminy z grupy B
• Wapń
• Probiotyki

Jak wprowadzać nową dietę – praktyczne wskazówki

14-dniowy plan przejścia

Stopniowa zmiana to podstawa powodzenia:

Dni 1-3: 25% nowej karmy + 75% starej Dni 4-7: 50% nowej karmy + 50% starej
Dni 8-11: 75% nowej karmy + 25% starej Dni 12-14: 100% nowej karmy

Co obserwować podczas zmiany

Pozytywne sygnały:

• Poprawa stanu skóry i sierści
• Mniejszy świąd
• Lepszy kształt stolca
• Wzrost aktywności

Sygnały ostrzegawcze:

• Nasilenie objawów skórnych
• Problemy trawienne
• Spadek apetytu
• Apatia

Prowadzenie dzienniczka żywieniowego

Co zapisywać:

• Ilość podanej karmy i godziny
• Wszystkie dodatkowe składniki (przysmaki, leki)
• Objawy niepożądane z czasem wystąpienia
• Zmiany w zachowaniu i aktywności
• Stan i częstotliwość wypróżnień

Alternatywne strategie leczenia

Diety LID (Limited Ingredient Diet)

Idea: Minimalna liczba składników przy zachowaniu pełnej wartości odżywczej.

Typowa dieta LID zawiera:

• Jedno źródło białka
• Jeden rodzaj węglowodanów
• Niezbędne witaminy i minerały
• Brak zbędnych dodatków

Skuteczność: 64% przypadków poprawy (mniej niż tradycyjne diety eliminacyjne)

Diety domowe pod nadzorem specjalisty

Przykładowa dieta dla psa 20 kg z alergią na kurczaka:

• 300g gotowanej wołowiny chudej
• 200g gotowanych batatów
• 50g gotowanej marchwi
• 2 łyżki oleju rybnego
• 1g węglanu wapnia
• Kompleks witamin B

Uwaga: Dieta domowa wymaga konsultacji z dietetykiem lub lekarzem weterynarii!

Wspomaganie lekami

W ciężkich przypadkach weterynarz może zalecić:

Antyhistaminiki (cetyryzyna):

• Dawka: 1-2 mg na kg masy ciała co 12h
• Skuteczność: 20-30% przypadków
• Bardzo bezpieczne

Kortykosteroidy (prednizon):

• Tylko krótkoterminowo
• Dawka początkowa: 1-2 mg na kg dziennie
• Stopniowe zmniejszanie dawki

Cyklosporyna:

• Skuteczność: 70-80% przypadków
• Wymaga monitorowania funkcji nerek i wątroby

*Pamiętaj aby każdorazowe podanie leku skonsultować z lekarzem weterynarii! Nie podawaj leków bez konsultacji.

Najczęściej zadawane pytania

Czy każdy pies powinien jeść karmę bezzbożową?

Nie jest to wymóg konieczny. Zdrowe psy radzą sobie ze zbożami. Aczkolwiek należy pamiętać że pies energię czerpie głównie z tłuszczu, węglowodany nie są priorytetem jeśli pies nie pracuje, ani nie bierze udziału w intensywnych treningach (psy pasterskie, mundurowe, sportowcy).

Karma bezzbożowa ma największy sens przy udokumentowanych problemach zdrowotnych.

Ile trwa dieta eliminacyjna?

Standard to 8-12 tygodni. Krótszy czas może dać fałszywe wyniki. Po tym okresie przeprowadza się test prowokacyjny – ponowne wprowadzenie podejrzanego składnika.

Czy hydrolizowane białka są bezpieczne?

Tak, są bardzo bezpieczne i skuteczne w 78-85% przypadków. Badania potwierdzają bezpieczeństwo stosowania nawet przez 24 miesiące. Warto jednak zachować „margines błędu”, przy silnych alergiach hydrolizowane białko może nie mieć wysokiej skuteczności.

Jedyna wada to wyższa cena, ale analiza kosztów pokazuje, że opłaca się w dłuższej perspektywie.

Jakie są najczęstsze alergeny u psów według badań?

U psów najczęstsze alergeny to białka mięsne:

• Wołowina (30% przypadków)
• Kurczak (25% przypadków)
• Jagnięcina (15% przypadków)
• Ryby (10% przypadków)

Alergie na zboża stanowią tylko 6-8% wszystkich reakcji pokarmowych.

Czy karmy bezzbożowe mogą szkodzić sercu?

Badania FDA wykazały związek z niektórymi karmami bezzbożowymi a problemami serca u psów ras dużych. Dotyczy to głównie karm bogatych w rośliny strączkowe.

Zalecenia:

• Regularne kontrole serca u psów ras wysokiego ryzyka
• Suplementacja tauryną
• Konsultacja z weterynarzem przed zmianą diety

Czy probiotyki pomagają w alergiach?

Tak, mogą znacznie pomóc. Zdrowa mikrobiota jelitowa wpływa na funkcjonowanie układu immunologicznego. Skuteczność probiotyków w leczeniu alergii wynosi 60-70%.

Najlepsze efekty dają przy jednoczesnym stosowaniu z dietą eliminacyjną przez minimum 8 tygodni.

Podsumowanie – co warto zapamiętać

Karma bezzbożowa dla psów to skuteczne narzędzie lecznicze. Kluczowe znaczenie ma właściwa diagnostyka i indywidualne podejście do każdego przypadku.

Najważniejsze zasady:

Przed wprowadzeniem nowej diety:

• Skonsultuj się z weterynarzem, dietetykiem zwierzęcym
• Przeprowadź odpowiednią diagnostykę
• Nie kieruj się tylko modą czy marketingiem

Podczas stosowania:

• Monitoruj stan zdrowia psa
• Prowadź dzienniczek żywieniowy
• Regularne kontrole weterynaryjne

Pamiętaj o kosztach:

• Karmy bezzbożowe mogą być droższe (zboża to tani wypełniacz)
• Opłacają się przy rzeczywistych problemach
• Nie oszczędzaj na jakości przy udokumentowanych alergiach!

Najważniejsze: Zdrowie Twojego psa jest najcenniejsze. Nie eksperymentuj na własną rękę – skorzystaj z wiedzy specjalistów, którzy pomogą dobrać optymalną dietę dla Twojego czworonożnego przyjaciela.

Warto zainwestować w konsultacje dietetyczne i pakiet badań, a przede wszystkim w dobrą jakościowo karmę – zdrowy przewód pokarmy to zdrowy organizm.

inż. Aleksandra Rosołowska

Technik weterynarii i absolwentka kierunku Kynologia na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Studentka II stopnia Zootechniki spec. Żywienie i Dietetyka Zwierząt (URK). Certyfikowana zoopsycholog, instruktorka szkolenia psów, ratowniczka weterynaryjna, wieloletnia wolontariuszka w schroniskach dla bezdomnych zwierząt. Jej największą pasją są psy i koty, stale doszkala się z zakresu ich żywienia i behawioru. Prowadziła badania naukowe oparte na związku psiego fitnessu z pewnością siebie u psów.